Wydział Produkcji Wody - Łódź
WYDZIAŁ PRODUKCJI WODY - ŁÓDŹ
Wydział eksploatuje dwa duże, odrębnie pracujące, ale połączone ze sobą poprzez miejską sieć wodociągową, systemy wodociągowe – system „Łódź” i system „Sulejów”. Obydwa te systemy pozyskują wodę ze studni głębinowych. Studnie w systemie „Łódź" są zlokalizowanych na terenie m. Łodzi i jej obrzeżach, zaś w systemie „Sulejów” – w Bronisławowie (w sumie 42 studnie).
SYSTEM "ŁÓDŹ"
Największym i jednocześnie najstarszym z kilkunastu różnych wodociągów zaopatrujących mieszkańców miasta Łodzi w wodę i jednocześnie zlokalizowanych w systemie „Łódź” jest Wodociąg „Dąbrowa", który działa już od prawie 80 lat.
Wodociąg „Dąbrowa" wydobywa wodę z 12 studni o głębokości od około 120 do 900 metrów, z pokładów czwartorzędu, górnej i dolnej kredy.
W skład Wodociągu „Dąbrowa" wchodzą także:
- Stacja Uzdatniana Wody, gdzie „głębinówka" jest oczyszczana,
- Chlorownia – tam jest dezynfekowana,
- Pompownia Drugiego Stopnia, skąd woda jest pompowana do zbiorników na Stokach, a stamtąd płynie grawitacyjnie do łódzkich mieszkań.
Dlaczego „Dąbrowa"?
Wszystko wymyślił ponad 100 lat temu angielski inżynier William Heerlein Lindley, który – opracowując projekt miejskiej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej – zaproponował zaopatrywanie Łodzi w wodę m.in. ze studni głębinowych, położonych w południowo-wschodniej części miasta i jego okolicach. Do budowy systemu wodociągowego i wiercenia studni przystąpiono jednak dopiero w 1934 roku – szczegółowy projekt Wodociągu „Dąbrowa" przygotował wybitny polski uczony prof. dr inż. Romuald Rosłoński.
Do wybuchu II wojny światowej wybudowano trzy dolnokredowe studnie głębinowe: na Chojnach, w Starych Górkach i na Dąbrowie, o łącznej wydajności 18 tys. m3 na dobę (piękne, doskonale utrzymane obudowy wieżowe dwóch pierwszych studni można podziwiać do dziś).
W tym samym czasie – w połowie lat 30. ubiegłego stulecia – rozpoczęto budowę miejskiej sieci wodociągowej, Stacji Uzdatniana Wody na Dąbrowie z odżelaziaczami i pompownią, połączonej rurociągiem ze studniami i powstającymi także wtedy dwoma pierwszymi zbiornikami wody czystej na Stokach (o łącznej pojemności 30 tys. m3). Stąd woda miała być rozprowadzana po mieście grawitacyjnie, trzema magistralami połączonymi z siecią rozdzielczą. Przewidywano, że uruchomienie Wodociągu „Dąbrowa" i oddanie do użytku pierwszych kilometrów miejskich rurociągów nastąpi w 1941 roku, ale wybuch wojny zniweczył te plany.
Niemcy kontynuowali budowę wodociągu tylko w zakresie związanym bezpośrednio z potrzebami wojennymi. W 1943 roku ukończono stację wodociągową na Dąbrowie o zdolności produkcyjnej 18 tys. m3 na dobę, wtedy też włączono do eksploatacji wodociąg. W styczniu 1945 roku do wodociągu miejskiego były przyłączone 153 posesje zamieszkane przez ok. 15 tys. osób – dobowe zużycie wody w Łodzi nie przekraczało wtedy 6 tys. m3.
Lata powojenne to ciągła rozbudowa i modernizacja Wodociągu „Dąbrowa". Wiercono kolejne studnie głębinowe, wybudowano nowe rurociągi przesyłowe, zamontowano dodatkowe odżelaziacze, wymieniono pompy, wybudowano chlorownię i wyposażano elementy dąbrowskiego wodociągu w nowoczesną automatykę. Przystąpienie zaś Polski do Unii Europejskiej pozwoliło na pozyskanie dodatkowych funduszy na dalsze unowocześnianie tego systemu wodociągowego. Obecnie Wodociąg „Dąbrowa” może dostarczać łodzianom 48 tys. m3 wody głębinowej na dobę.
Stacja Uzdatniana Wody
Stacja Uzdatniania Wody na Dąbrowie to dziś jeden z najnowocześniejszych obiektów tego typu w Polsce, ograniczoną do niezbędnego minimum obsługą. W maju 2005 roku zakończono, finansowaną przez miasto, kompleksową modernizację stacji – w ciągu dwóch lat wymieniono tu wszystkie urządzenia technologiczne i elektroenergetyczne (niektóre po ponad 50-letniej eksploatacji). Zmodernizowano cztery ciągi technologiczne uzdatniania wody, wymieniając na nowe 24 odżelaziacze, wyremontowano i unowocześniono budynek, w którym zamontowane są te urządzenia. Proces uzdatniania wody został całkowicie zautomatyzowany, opomiarowany, a stacja wyposażona w komputerowy system wizualizacji i monitorowania pracy obiektu. Równolegle z modernizacją Stacji Uzdatniania Wody odnowiono także zbiorniki wyrównawcze pompowni, wymieniono armaturę zamontowaną w komorach zbiorników.
W latach 2008-2010 wyremontowano magistralę wodociągową doprowadzającą wodę z „Dąbrowy” do miejskich zbiorników na Stokach. W Pompowni Drugiego Stopnia wymieniono pompy starego typu na nowe, energooszczędne oraz wybudowano nowoczesny automatyczny system zabezpieczenia pompowni przed zjawiskiem uderzenia hydraulicznego. Zmodernizowano układ sterowania i wybudowano system monitoringu technologicznego ujęć wód podziemnych, pracujących w układzie bezobsługowym.
W styczniu 2013 r. zakończono rozpoczętą na początku 2012 r. modernizację chlorowni, w ramach której wybudowano nowoczesną, w pełni zautomatyzowaną oraz wizualizowaną w systemie komputerowym, instalację wytwarzania (w chlorowni) podchlorynu sodu w drodze elektrolizy roztworu soli spożywczej i dozowania go do uzdatnionej wody. Instalacja ta zastąpiła dotychczasową, już wyeksploatowaną, instalację chloru gazowego. Nowy system dezynfekcji jest w pełni bezpieczny, przyjazny ludziom i środowisku. Do wytwarzania podchlorynu sodu wykorzystywana jest sól spożywcza warzona, w tabletkach.
W latach 2018-2019, na Dąbrowie wybudowano kolejną studnię dolnokredową, o głębokości ok. 600 m, która zastąpiła jedną z tych trzech pierwszych studni wierconych tuż przed wojną. Wykonana została w nowoczesnej technologii wiercenia i z materiałów gwarantujących jej wieloletnią pracę. Jej wydajność wynosi 290 m3/h. W grudniu 2019r. przekazano ją eksploatacji.
Ciekawostki systemu „Łódź”:
- 901 metrów ma najgłębsza studnia, jedna z czterech, eksploatowanych w ujęciu w Grodzisku pod Łodzią.
- 340 m3 wody głębinowej na godzinę „daje" najbardziej wydajna górnokredowa studnia w Bronisinie.
- Na Chojnach i w Starych Górkach nadal pracują uruchomione przed wojną najstarsze łódzkie studnie głębinowe. Ich obudowy wieżowe mają nietypowy, zabytkowy charakter.
- Nawet 12 tysięcy lat ma woda w jednej ze studni górnokredowych eksploatowanych w systemie łódzkim – tyle czasu potrzebowała woda, żeby z powierzchni ziemi dotrzeć do położonych głęboko pod ziemię warstw wodonośnych. Badania wieku wody, wykonane przez specjalistów z krakowskiej AGH, udowodniły, że nie ma związku między wiekiem wody, a głębokością studni, znaczy to, że woda z głębokich studni może być młodsza od tej z płytkich. Wszystko zależy od układu, ilości szczelin i spękań warstw skalnych, przez które woda z opadów z powierzchni latami przenika w głąb ziemi.
- Wszystkie studnie głębinowe zaopatrujące miasto Łódź są systematycznie monitorowane – kamera do ich telewizyjnej inspekcji, którą dysponuje ZWiK jest jedyną w Polsce, mogącą „zjechać” nawet do 1000 metrów pod ziemią.
SYSTEM "SULEJÓW"
Zalew Sulejowski budowano z myślą o Łodzi
O budowie zalewu na Pilicy w okolicach Sulejowa zaczęto myśleć w połowie lat 60-tych ubiegłego wieku. Istniejące ujęcia zlokalizowane w Łodzi i jej obrębie oraz w Tomaszowie Mazowieckim przestały zaspokajać potrzeby mieszkańców i przemysłu. Doszło nawet do racjonowania wody.
Hasło: „Woda dla Łodzi” widniało na transparentach przy budowie tamy spiętrzającej Pilicę i przy karczowaniu terenów przewidzianych do zalania. Nowobudowane jezioro zaporowe połączono z Łodzią potężnym rurociągiem. Początkowy jego odcinek, prowadzący do stacji uzdatniania w Kalinko, to stalowa rura o długości 36,6km i średnicy 1,60 m. Jeszcze potężniejszy jest jego pozostały odcinek łączący Kalinko ze zbiornikami i przepompownią na Chojnach. Ma on bowiem średnicę aż 2,20 metra.
Pierwsza produkcja
Zbiornik Sulejowski oddano do użytku w maju 1973 roku. Był wówczas największym akwenem w środkowej Polsce. Pół roku później z Zalewu Sulejowskiego popłynęła pierwsza dostawa wody. W 1977 roku Wodociąg Sulejowski osiągnął zdolność produkcyjną blisko 258 tys.m3 wody na dobę – była to największa zdolność produkcyjna jednego systemu wodociągowego w historii wodociągów łódzkich. Dla porównania, stanowiła ona niemalże 2,5-krotność obecnej produkcji ZWiK Sp. z o.o. Natomiast, w tamtych czasach, zużycie wody w Łodzi było tak wielkie, że planowano wybudowanie jeszcze drugiej nitki Wodociągu Sulejów-Łódź, która mogła podwoić jego możliwości produkcyjne.
„Głębinówka” znad zalewu
W tym samym czasie okazało się, że w pobliżu ujęcia wody w Bronisławowie występują duże zasoby wód podziemnych z pokładów górnokredowych o bardzo dobrej jakości. Stąd, pod koniec lat 90 ubiegłego wieku, powstała koncepcja stopniowego zastępowania wody powierzchniowej wodą podziemną ze studni wywierconych w sąsiedztwie zalewu.
W 2004 roku Łódź zrezygnowała z ujmowania w Bronisławowie wody z Zalewu Sulejowskiego, ale nadal korzysta z rozpoczynającego się tam 45-kilometrowego rurociągu, którym obecnie płynie wyłącznie woda głębinowa. Wydobywana jest z pokładów pochodzących z epoki górnej kredy w oparciu o siedem studni głębinowych wywierconych tuż przy brzegu zalewu. Mogą one pracować z łączną wydajnością około 18 mln m3 wody rocznie (50 tys. m3 / dobę).
Stacja Uzdatniania Wody
Stacja Uzdatnia Wody w Kalinku wyposażona jest w obiekty i instalacje budowane pod potrzeby uzdatniania wody powierzchniowej (ze Zbiornika Sulejowskiego). Infrastruktura ta została po części zaadaptowana pod potrzeby uzdatniania wody podziemnej – z ujęć głębinowych w Bronisławowie. Stacja ta jest już wyeksploatowana i w niedalekiej przyszłości zostanie zastąpiona nową, z nowoczesnymi urządzeniami technologicznymi, wybudowaną na terenie pompowni Chojny.
Zbiorniki wody na Chojnach
Końcowym elementem Wodociągu Sulejowskiego są zlokalizowane na Chojnach: 4 zbiorniki wody pitnej (każdy o pojemności ponad 7 tys. m3) oraz pompownia przetłaczająca z nich wodę do łódzkiej sieci wodociągowej.
Ciekawostki systemu "Sulejów"
- W latach 2009-2010, przy wykorzystaniu środków unijnych, zmniejszona została średnica rurociągu tranzytowego Kalinko-Chojny. Do rury Ø2200 mm wprowadzono mniejszą, wykonaną z tworzywa sztucznego GRP o średnicy Ø1200 mm w taki sposób, ażeby po przeprowadzeniu wentylacji, możliwe było przejście „suchą stopą” wewnątrz rurociągu z Kalinka niemalże do samych Chojen.
- W czasie powyższych prac, z wnętrza rurociągu Ø2200 mm rdzę i osady usuwał traktor ze specjalnie półokrągło wyprofilowanym pługiem. Zatem, wnętrzem Rurociągu Sulejowskiego mógł jeździć nie tylko służbowy matiz.
- Czystość chemiczna wody podawanej przez Wodociąg Sulejowski jest jedną z najpilniej strzeżonych spośród wszystkich systemów wodociągowych w Polsce. Na jej straży stoją trzy zastępy małż (każdy po 8 osobników) oraz trzy zastępy ryb (każdy po 5 osobników).
Wydział Produkcji Wody - Łódź
ul. Bławatna 19/21 93-232 Łódź
tel. (42) 677-85-85